SEEHN – Мрежа за здравство на Југоисточна Европа

Позадина, клучни настани

Пактот за стабилност за Југоисточна Европа беше инициран во 1999 година како прва сеопфатна стратегија за превенција на конфликти од меѓународната заедница, со цел зајакнување на напорите на земјите од Југоисточна Европа за унапредување на мирот, демократијата, почитувањето на човековите права и економскиот просперитет. Здравството беше додадено на агендата на Иницијативата за социјална кохезија на Пактот за стабилност во мај 2001 година (Работна маса 2: Економска реконструкција, Соработка и Развој).

Пактот за стабилност подоцна беше трансформиран во својата наследничка организација – Регионалниот совет за соработка. Оваа нова структура беше оформена врз основа на приоритети дефинирани од самиот регион и беше официјално лансирана на заедничката седница на последната Регионална маса на Пактот за стабилност и инаугуративниот состанок на Регионалниот совет за соработка во Софија, на 27 февруари 2008 година, со целосна посветеност и поддршка од земјите на Југоисточна Европа, земјите донатори и други меѓународни чинители, како Европската комисија.

Регионалниот совет за соработка го наследи мандатот на Пактот за стабилност за надгледување на процесите на соработка во Југоисточна Европа и за поддршка на европската и евроатлантската интеграција на регионот.

Првиот министерски форум на Југоисточна Европа беше организиран во соработка со Светската здравствена организација, Европската унија и Советот на Европа, како и со Пактот за стабилност за ЈИЕ, во Дубровник, во 2001 година. Вториот министерски форум се одржа во Скопје во 2005 година, а третиот во Бања Лука во 2011 година – претставувајќи три поглавја од една деценија на регионална соработка во јавното здравство во ЈИЕ, служејќи како алатка на здравствената дипломатија за постигнување и одржување на мирот и стабилноста, понатамошен економски развој и како агора за јавното здравство во постигнување на врвната цел: дејствување на целата влада за здравјето и преку здравјето – придонесување за економски развој и зајакнување на европските интеграциски процеси на земјите од Југоисточна Европа.

Дубровничка изјава, 2001: Обнова на мирот и стабилноста

Првиот Министерски форум за Југоисточна Европа во Дубровник, во 2001 година, ја усвои Дубровничката изјава. Таа претставуваше заложба за задоволување на здравствените потреби на ранливите популации, особено важна на почетокот на политичките немири во регионот. Министрите за здравство потенцираа: „ја прифаќаме предизвиката да играме клучна улога во зајакнувањето на основните човекови права во нашите општества и на нашите ранливи популации и поединци во нив, за ефективна здравствена заштита, социјална благосостојба и човечки развој, во согласност со принципите на Светската здравствена организација и Советот на Европа“ (Дубровничка изјава, 2001). Беше создаден нов механизам за обезбедување на имплементација на заложбата и регионалните проекти во рамките на оваа рамка: SEEHN. Земјите-членки ги презедоа првите чекори кон воспоставување регионална здравствена агенда во ЈИЕ. Во целина, Дубровничката изјава и создавањето на SEEHN ја претставуваат првата прекугранична политичка алијанса во здравството во регионот и се признаваат како голема политичка победа за мирот и соработката, правејќи го здравството темел на Иницијативата за социјална кохезија на Пактот за стабилност. Овој дел од подрегионалниот развој беше посветен на постконфликтно заздравување и обновување на довербата, па така првиот и најзначаен проект со кој SEEHN започна беше проектот за зајакнување на менталното здравје во (пост-кризни) заедници.

Аспирациите и целите на Дубровничката изјава беа потврдени повторно на Вториот форум на министрите за здравство за здравство и економски развој во Југоисточна Европа во 21-от век (2005). Форумот кулминираше со издавањето на Скопската изјава, која ја потврди заложбата на владите на деветте земји-членки да го покажат економскиот потенцијал на здравството како средство за зголемување на продуктивноста и намалување на јавната потрошувачка за болестите и да преземат целосна одговорност за регионалната соработка преку понатамошна работа во техничките области за постигнување на оваа цел (безбедност на храна, безбедност на крв, акредитација на здравствени установи, човечки ресурси во здравството, зајакнување на јавноздравствените услуги).

Меѓу двата форуми (2005 и 2011) процесот на воспоставување регионална сопственост направи важни чекори кон развој на структури за регионално управување со здравството:

• Потпишување на главниот политички документ на SEEHN во 2008 година: Меморандум за разбирање за иднината на Мрежата за здравство на Југоисточна Европа во рамките на Процесот за соработка во Југоисточна Европа (2008 и понатаму)

• Воспоставување на регионален секретаријат и Регионални центри за развој на здравството кои го означија процесот на пренос на сопственост. Тие претставуваат трајно наследство на проектите спроведени преку SEEHN низ годините, бидејќи ги трансформираа техничките проекти во долгорочни програми за регионална соработка во јавното здравство.

• Првиот правно обврзувачки документ беше потпишан во 2010 година: Договорот за домаќинство за Седиштето на Секретаријатот на SEEHN.

Министерскиот форум во Бања Лука во 2011 година ја усвои Бањалучката изјава, која има за цел поттикнување на една деценија стабилен процес на соработка во ЈИЕ, фокусирајќи ги натамошните активности на SEEHN на целокупно владино делување за здравјето и преку здравјето кон целосна европска интеграција и натамошно проширување на партнерствата во јавното здравство. Беше воспоставена стратегијата на SEEHN за 2011–2015 година.

SEEHN продолжи да гради силна алијанса за зајакнување на јавното здравство, потпишувајќи Меморандуми за разбирање со клучните партнери.

SEEHN одлучи да го отвори процесот на проширување надвор од политичките, историските и географските граници на своето основање и затоа ги измени своите политички и правни документи и го прифати апликацијата на Израел за полноправно членство, со што Израел стана десетта земја-членка на мрежата.

„Да се промовира одржлив развој на државите-членки на SEEHN преку подобрување на здравјето на нивните населенија преку подобра и поинтензивна соработка, координација, интеграција, градење капацитети и координација во јавното здравје на регионално ниво. Ова вклучува поддршка на реформата на нивните национални здравствени системи и придонес кон економскиот и социјалниот развој.“

Од „Деценија на регионална соработка во јавното здравје во Југоисточна Европа – приказна за успешна партнерство“

Подрегионалната соработка во јавното здравје во ЈИЕ функционира на политичко и техничко ниво. Министерските форуми и пленарните сесии на SEEHN, кои ги сочинуваат Националните здравствени координатори, по еден од секоја земја-членка, претставуваат политичкото ниво. Додека Министерските форуми имаат улога да го обликуваат и одлучуваат за општата четиригодишна политика за подрегионална соработка во јавното здравје во ЈИЕ, SEEHN работи како постојан комитет на форумите и ја спроведува таа четиригодишна политика (од еден форум до друг).

Извршниот комитет на SEEHN го води работењето на SEEHN помеѓу пленарните сесии што се одржуваат двапати годишно, во земјата што ја има претседателската функција (секоја од шест месеци). Претседателството поставува патоказ за работа на SEEHN за својот мандат и го спроведува истиот со поддршка од Извршниот комитет и Секретаријатот на SEEHN. Претседателствата се менуваат по азбучен ред.

Техничката соработка се организира преку формирање Регионални центри за развој на здравството, секој за специфична техничка област одредена од земјите-членки.

1.Одржување и зајакнување на регионалната соработка во јавното здравје

• SEEHN се врти околу поврзување и заедничка работа
• SEEHN стана регионален форум за развој на модерен пристап кон јавното здравје
• SEEHN е механизам за учество во европските процеси во здравствениот сектор
• SEEHN стана главно средство за спроведување на големи регионални иницијативи во јавното здравје во Југоисточна Европа

2.Остварување на еднаквост и одговорност во здравството преку Пристапот здравје во сите политики (HiAP)

3.Зајакнување на капацитетите и услугите на јавното здравје за контрола и превенција на незаразните болести (усогласување на европскиот и SEEHN Акцискиот план за незаразни болести)

1. Одржување и зајакнување на регионалната соработка во јавното здравје

• Продолжување на соработката и координацијата во јавното здравје по 2011 година

• Дополнително градење капацитети на постојните институционални, човечки и знаења ресурси во ЈИЕ

• Дополнително консолидирање на алијансата SEEHN во јавното здравје преку промоција и обезбедување ново членство и партнерства и целосна имплементација на обврските пропишани во потпишаните документи на SEEHN

2. Остварување на еднаквост и одговорност во здравството преку HiAP

• Пошироки политички рамки и законодавство за HiAP

• Студии и истражувања за искуствата со HiAP за обезбедување докази за дебати и застапување

• Дизајн на индикатори и методологии за развој, мониторинг и евалуација на HiAP

• Обуки за HiAP за тимовите во јавното здравје и носителите на одлуки

• Размена на искуства меѓу земјите

• Застапување и информирање на носителите на одлуки со доволно докази за придобивките од интерсекторските акции за здравјето на населението

• Силни партнерства и алијанси меѓу секторите – развивање специфични и убедливи аргументи за други сектори

3. Зајакнување на капацитетите и услугите на јавното здравје за контрола и превенција на незаразните болести (НЗБ)

• Градење капацитети на здравствените и јавно-здравствените професионалци

• Промена на перцепциите за јавното здравје во други сектори (земјоделство, прехрана, животна средина и др.), кај политичарите и граѓанското општество и нивно вклучување

• Воспоставување информациски систем за мониторинг на трендовите кај НЗБ и влијанието од различни мерки, вклучително и еднаквост во обезбедување на јавно-здравствени услуги

• Зголемување на капацитетите за мониторинг, анализа и евалуација на здравствената состојба, јавно-здравствените политики и активности

• Вклучување на науките за промена на однесувањето во јавното здравје

• Развивање одржливи извори на финансирање

• Подобра соработка, координација и комуникација во рамките на SEEHN